Jerozolima - Przewodnik

Informacje podstawowe: Liczba mieszkanców: 550 tys.
Numer kierunkowy telefonu: 00972/2
Wazniejsze numery telefonu:
Policja: 100
Pierwsza pomoc: 101
Czas lokalny: Warszawa: 12.00, Jerozolima: 13.00
Komunikacja miejska:
Autobus: jest najtanszym srodkiem komunikacji w miescie, Wschodnia Jerozolime obsluguja autobusy arabskie
Adres informacji turystycznej: Nowe Miasto: 24 King George Street, Stare Miasto: przy bramie Jafy

Historia

Niewielkie miasto w miejscu dzisiejszej Jerozolimy bylo wspominane w egipskich tekstach juz w XX wieku p.n.e. Wedlug tradycji powstalo ono w miejscu, gdzie Abraham skladal ofiary Bogu. Miasto zdobyl Dawid i uczynil je stolica swojego królestwa. Za rzadów jego syna, króla Salomona, znacznie sie rozroslo, a na wzgórzu wniesiono Swiatynie, w której umieszczono Arke Przymierza. Bylo to glówne miejsce kultu Zydów.

W 63 r. p.n.e. miasto zostalo zdobyte przez Rzymian. Sprawowanie wladzy zdobywcy powierzyli Herodowi Wielkiemu. Nieudolne rzady jego syna, Heroda, sprawily, ze bezposrednie rzady w miescie z powrotem przejeli Rzymianie. W imieniu cesarza wladze sprawowal namiestnik. Piatym z kolei byl Poncjusz Pilat. Okolo roku 30, za jego rzadów w miescie skazano i ukrzyzowano Jezusa Chrystusa. Miasto stalo sie miejscem narodzin chrzescijanstwa.

Nieudany bunt przeciwko Rzymianom doprowadzil do zburzenia swiatyni w 70 r. i wygnania Zydów, którzy od tej pory przez blisko dwa tysiace lat mieli pozostac w diasporze. Nawrócenie cesarza Konstantyna i zalegalizowanie chrzescijanstwa w 313 r. sprawilo, ze na nowo zainteresowano sie Jerozolima. Matka cesarza, sw. Helena odnalazla tu drzewo Krzyza Swietego. W miescie zaczeto wznosic chrzescijanskie bazyliki i stalo sie od tej pory celem licznych pielgrzymek. W 637 r. Jerozolima poddala sie muzulmanskim wojskom. W miejscu zburzonej Swiatyni, miejsca w którym wedlug tradycji islamskiej Mahomet zostal wziety do nieba, wzniesiono Kopule Skaly. Od tej pory miasto zaistnialo jako swiete miejsce islamu.

Papiez Urban II wezwal chrzescijanskie do odbicia miasta z rak niewiernych. W 1099 pierwsza wyprawa krzyzowa zdobyla Jerozolime, a rycerze zapisali sie okrutna rzezia wszystkich mieszkanców miasta. Na blisko dziewiecdziesiat lat miasto stalo sie stolica Królestwa Lacinskiego. W 1187 r. miasto z rak chrzescijanskich odbil Saladyn. Od XIII wieku rzadzili nia egipscy Mamelucy a w 1517 r. przylaczyli ja do swego imperium Turcy osmanscy. Jerozolima stracila zupelnie na znaczeniu i stala sie prowincjonalnym miastem.

W 1856 r. edykt tolerancyjny sultana zezwolil na osadzanie sie w miescie nie - muzulmanom. Od konca XIX wieku poza murami miejskimi zaczeli osadzac sie Zydzi a z ich dzielnicy wyroslo z czasem Nowe Miasto. Po I wojnie swiatowej Jerozolima stala sie stolica brytyjskiego mandatu Palestyny. Po powstaniu niezaleznego Izraela doszlo do podzialu miasta. W granicach Jordanii znalazlo sie Stare Miasto i Wschodnia Jerozolima. Swoja czesc Jerozolimy Izrael oglosil za stolice. Pozostaje jednak nie uznana przez wiekszosc panstw.

Po wojnie szesciodniowej w 1967 r. cala Jerozolima znalazla sie w rekach izraelskich. Jej przyszly status w zwiazku z powstaniem autonomii Palestynskiej nie jest do konca jasny.


Glówne atrakcje

Najswietsze miejsca trzech wielkich religii oraz glówne atrakcje turystyczne znajduja sie na Starym Miescie. Otoczone jest ono murem pochodzacym z XVI wieku z siedmioma bramami i 34 wiezami. Wewnatrz ciasne, krete i gwarne uliczki prowadza wsród dzielnic Muzulmanskiej, Chrzescijanskiej, Zydowskiej i Ormianskiej do najwazniejszego miejsca miasta - Wzgórza Swiatynnego.

Wedlug tradycji jest to biblijne Wzgórze Moria, na którym Abraham mial zlozyc w ofierze Izaaka. W miejscu tym Salomon zbudowal Swiatynie, w której umiescil Arke Przymierza. W odbudowanej Drugiej Swiatyni nauczal Jezus, tu byl takze ofiarowany jako niemowle i stad wyrzucil kupców. Wreszcie bylo to miejsce nawiedzone przez Mahometa i wedlug tradycji muzulmanskiej stad zostal wziety do nieba.

Dzis wzgórze zajmuje potezny plac otoczony murem z siedmioma bramami Haram esh-Sharif. Wznosza sie na nim dwa szczególnie wazne dla muzulmanów meczety. Pierwszy to Kopula Skaly (Kubbat as-Sachra). Ten wspanialy meczet z VII wieku kryje w sobie Swieta Skale - miejsce ofiary Abrahama, z którego Mahomet mial rozpoczac Nocna Podróz. Obok znajduje sie pochodzacy z tego samego okresu Meczet al-Aksa, najwieksza swiatynia muzulmanska w Izraelu. Na plac swiatynny nie wchodza pobozni Zydzi, gdyz gdzies w jego obrebie znajdowalo sie Miejsce Najswietsze Swiatyni, do którego mial wstep tylko najwyzszy arcykaplan. Zydzi czcza natomiast przylegajacy od strony zachodniej do placu pozostaly fragment muru otaczajacego niegdys swiatynie, nazywany Sciana Placzu - Kotel Hama''aravi. Przychodza tu aby tradycyjnie oplakiwac zburzenie swiatyni przez Rzymian w 70 r.

Dla chrzescijan najswietszym miejscem jest Bazylika Grobu Swietego wznoszaca sie w dzielnicy chrzescijanskiej Starego Miasta. Pierwsza swiatynie wzniósl Konstantyn Wielki w miejscu, zgodnie z tradycja chrzescijanska, góry Kalwarii na której ukrzyzowano Chrystusa. Obecna budowla pochodzi z czasów utworzonego przez krzyzowców Królestwa Jerozolimskiego. Wewnatrz bazyliki najwazniejszym miejscem jest Grób Jezusa - miejsce Zmartwychwstania.

Dzielnice muzulmanska i chrzescijanska laczy swieta ulica chrzescijan Via Dolorosa. Wedlug tradycji to wlasnie tedy byl prowadzony Chrystus na ukrzyzowanie. Juz od czasów bizantyjskich urzadza sie droga procesje, z czasem powstaly przy niej stacje drogi krzyzowej. Tradycyjnie jest ona prowadzona przez franciszkanów w kazdy piatek o 15.

Na poludnie od Starego Miasta, za brama Syjonska na górze Syjon wznosi sie Wieczernik, pomieszczenie w którym Chrystus z apostolami spozyl ostatnia wieczerze. Jest to jednoczesnie pierwszy kosciól chrzescijanski. Obecna budowla pochodzi z XIV wieku, znajduje sie w niej takze szczególnie czczony przez Zydów Grób Dawida.

Od wschodu do Starego Miasta wprowadzala zamurowana dzis Brama Zlota. To przez nia wjechal uroczyscie Chrystus do miasta. Za brama wznosi sie Góra Oliwna. Jest to kolejne swiete miejsce chrzescijan. W Ogrodzie Getsemani rosna jedne z najstarszych na swiecie drzew oliwnych. To tu, wedlug tradycji, zostal pojmany Chrystus. Na szczycie góry nastapilo wniebowstapienie Jezusa, co upamietniaja Kosciól Wniebowstapienia i znacznie starszy od niego Meczet Wniebowstapienia. Wieczorami rozciaga sie stad wspanialy widok na swiatynie Jerozolimy.


Muzea i galerie.

Muzeum Rockefellera - jedno z najwazniejszych w Izraelu muzeów archeologicznych. Prezentuje wykopaliska od epoki kamienia po XVIII wiek. Wieksza czesc eksponatów odnosi sie do czasów biblijnych.
Muzeum Izraela i Sanktuarium Ksiegi - jest glównym zespolem muzealnym w kraju. Pokazuje eksponaty dotyczace historii Zydów. Osobny budynek miesci slynne zwoje z Qumran nad Morzem Martwym sprzed 2 tys. lat. Sa to najstarsze zachowane na swicie rekopisy Biblii.
Muzeum Krajów Biblijnych - miesci sie w poblizu Muzeum Izraela. Prezentuje eksponaty dotyczace kultury krajów, o których mówi Biblia.
Muzeum Sztuki Islamskiej L.A. Mayera, 2 HaPalmach St.- przedstawia kolekcje ornamentyki i zdobnictwa islamskiego, a takze bron, malowidla i bizuterie.


Zakupy

Duzy naplyw pielgrzymów sprawia, ze w Jerozolimie jest szczególny popyt na pamiatki i dewocjonalia. Wiekszosc sklepów i straganów oferujacych tego typu wyroby znajduje sie w ciasnych uliczkach Starego Miasta, szczególnie przy glównych osrodkach kultu. Mozna tu takze dostac polskojezyczne albumy i kasety wideo z filmami o Izraelu. Popularnym zakupem sa tu takze sandaly

Dla planujacych powazniejsze zakupy lepiej polecic domy i centra handlowe Nowego Miasta. Futra i odziez najlepiej kupic w dzielnicy Talpiot, natomiast bizuterie na Ben Yehuda St.

Ci, którzy chca zobaczyc prawdziwy targ arabski na którym handluje sie zwierzetami powinni wczesnie rano wybrac sie pod mury Starego Miasta na przeciwko Muzeum Rockefellera. Najwiekszy bazar zydowski oferujacy glównie produkty spozywcze, ale nie tylko, to Mahane Yehuda w Nowym Miescie. Ci, którzy chcieliby sie zaopatrzyc w róznego rodzaju judaica znajda ich wybór w dzielnicy ortodoksyjnych Zydów Mea She''arim.


Gdzie zjesc

Abu Ali Restaurant, Salah ed-Din St., Wschodnia Jerozolima - jedna z najpopularniejszych w tej czesci miasta restauracji podajacych niezwykle popularny humus, czyli paste z mielonego groszku i ciecierzycy z oliwa.
Yemenite Falafel, Ha Nevi''im St., Nowe Miasto - powszechnie uwaza sie ze mozna tu dostac najlepszy falafel. Jest to popularne danie to kulki z mielonej ciecierzycy z ziolami.
Yerevan Armenian Restaurant, Freres Rd. Stare Miasto, Dzielnica Chrzescijanska - poleca szeroki wybór dan kuchni ormianskiej, warto spróbowac lahmoadzin, czyli ormianska pizze z ziolami i przyprawami.
Quater Cafe, Tiferet Y''Israel St. Stare Miasto, Dzielnica Zydowska - restauracja znajduje dosc niedaleko od sciany placzu, oferuje szeroki wybór dan koszernych, w tym dobre salatki i dania obiadowe.


Rozrywka

Ze wzgledu na charakter miasta bedacego glównie celem kultu pielgrzymów trzech religii jak i znaczna spolecznosc Zydów ortodoksyjnych Jerozolima znacznie ustepuje pod wzgledem rozrywek Tel Awiwowi. Sa tu jednak przez caly rok organizowane rózne imprezy, majace na celu urozmaicic zycie mieszkancom jak i turystom.

Najwiecej wydarzen ma miejsce w maju i czerwcu gdy odbywa sie w miescie Festiwal Izralea, obejmujacy przedstawienia teatralne i koncerty oraz pokazy tanca. Oryginalne tance zydowskie mozna ogladac przez caly rok w sali widowiskowej hotelu YMCA, King David St. Róznorakie tance, równiez arabskie prezentuje sie w Miedzynarodowym Mlodziezowym Centrum Kultury, 12 Emek Refaim St. W Nowym Miescie jest takze dosc duzo klubów muzycznych. Mozna w nich posluchac koncertów m.in. rocka chasyckiego (m.in. Asaf''s Cafe na górze Syjon). Wielu ulicznych muzyków i sprzedawców mozna posluchac wieczorami na Ben Yehuda St. na Nowym Miescie.

Warto jednak przyjsc wieczorem do Starego Miasta, by zobaczyc na Cytadeli przedstawienie swiatlo i dzwiek. Sami mieszkancy miasta najchetniej wieczory spedzaja w licznych kawiarniach i kawiarenkach.